Her insan fert olarak ayrı bir tipe sahip olsa da ırklarda şahsilik yoktur; ırk tipi, topluluğun âdet ve gelenekleri, fizikî ve manevî şartlarla yoğrulmuş ve bu şekilde kendisine has bir takım özelliklerle aynı kanı taşıyan bireylerde ortak belirleyici unsur olarak karşımıza çıkmıştır.
Antropoloji ve tarih araştırmaları “Türk Irkı”nın tipini kesin olarak tespit ediyor. Buna göre Türkler üç büyük ırk grubundan (europid, mongolid, negrid) “europid”in “turanid” koluna dâhildirler. Bilim çevrelerinde bu ırka “race turco-tatar” diyen çevrelerin yanı sıra doğrudan doğruya “race turki” diyen bilim adamları da vardır. Bu ırkın özellikleri şöyle tasvir ediliyor: “Boyları ortadan yüksekçe, uyumlu bir endama sahip, gövde orta derecede uzun, kollarla bacaklar nispeten kısa, kafatası yuvarlaktır. Kafatasına nazaran yüz büyük değildir; şeklen oval, geniş ve yassı olmakla beraber mongolid değildir. Elmacık kemiklerinin çıkık olması sebebiyle aşağı doğru darlaşmış görünür.”
Şüphesiz bu yazdıklarım Türk ırkının olmazsa olmazları değildir. Yani yukarıda yaptığımız tasvir Türk ırkının genetik özeliklerinin asgarî ortaklarıdır. Böyle bir tipe sahip olmamak demek Türk olunmadığı anlamını içermez, bu ortak özelliklerden en az bir veya birkaçını üzerinizde taşıdığınızı göreceksiniz.
Türklerin saçlarının uzunluğu kısalığı konusuna gelince, İbrahim Kafesoğlu 1070’den önce Anadolu’ya akın yapan Türklerin “rüzgâr gibi atlar üstünde, kadınlarınkine benzeyen uzun saçları, mızrak ve yayları ile” düşmanları üzerinde müthiş bir etki ve korku bıraktığını Ermeni kaynaklarına dayanarak söylemektedir. Yine Kafesoğlu’na göre; Türk ileri gelenlerinin başlarının ön kısmını tıraş ettirmeleri, saçlarını arkada üç örgü halinde bırakmaları adetti. Hükümdarlar saçlarını hiç kestirmezlerdi. Bulgar kralı Krum Han’ın Madara’daki kaya kabartmasında ve Güney Rusya’da bulunan Türk heykellerinin büyük çoğunluğunda bu saç örgülerini bariz bir şekilde görmek mümkündür. Çin kaynakları ise; Kök-Türk hakanlarından Tong-Yabgu’yu uzun saçları ve bu saçlarını alnından bir kuşakla bağlamasını ayrıntılı tasvir eder.
Bütün eski sanat eserleri, heykel, minyatür ve kabartmalarda görülen özellik oldukça açıktır. Tayvan Taiçing Çin Millî Saray Müzesi’nde bulunan ipek rulo resimlerinde Türk kumandanlarının uzun saçlı oldukları görülüyor. Eski Uygur fresk ve minyatürlerinde de aynı özelliği görmek mümkündür. Türk kadınının saçları da ilgi çekicidir; Doğu Türkistan, Turfan, Haço, Bezeklik minyatür ve heykellerindeki kadın figürlerinde saçların örülmediği, düzgünce omuzlar üzerinde bırakıldığı ya da çok düzgün bir şekilde başın üstünde toplandığı görülüyor. Toplu saçlarda alnın perçemlerle, yanakların da zülüflerle süslendiği bilinmektedir. Kadın tasvirlerinde genel özellikler şöyle betimlenebilir: Saçlar siyah ya da kumral, yüz yuvarlak, gözler koyu renk ve badem şeklinde, elmacık kemikleri çok hafifçe çıkık, boylar uzuncadır. Türk tipinin bu bariz özelliklerine bütün sanat eserlerinde rastlıyoruz. Türk kadınının –biraz idealize edilmekle birlikte – en canlı tasvirini Dede Korkut kitabında görüyoruz: Dirse Han’ın eşine hitabı; “Berü gelgil başum bahtı, ivüm tahtı; ivden çıkup yorıyanda servi boylum, topuğunda sarmaşanda kara saçlum, kurılı yaya benzer çatma kaşlum, koşa badem sığmayan tar ağızlum, güz almasına benzer al yanaklum…”
Göz şekline gelince; Türk tipinin gözü ne çok çekik ne de çok iri olan orta büyüklüktedir. Nispeten küçük ve dar olan göz yarığı karakteristiktir. Moğol kıvrımı denilen kıvrıklığa rastlanmaz. Buna karşılık iç ucu diğerine nazaran biraz aşağıya iner. Renk genellikle koyu, keskin bakan ve bilhassa kadınlarda oldukça parlaktır. (Kültigin heykeli) Bu göz şekli Dede Korkut hikâyelerinde “kıyma göz” olarak geçmektedir.
Burun; orta büyüklükte, bazen kısa “gaga burun” biçimindedir. Mongolid ırkının özelliği olan yassılık Türk burun biçiminde görülmez. Türklerde burunla dudak arasındaki çukur derincedir. Çene ufak ve kuvvetli, kulak küçük ve yapışıktır.
Minyatürlerde sakal unsurlarına pek rastlanmıyor. Yalnızca ihtiyar Uygur rahiplerinin tasvirlerinde beyaz uzunca bir sakalın bulunduğu görülmektedir. Taiçing ipek rulo resimlerinde Türk kumandanlarından bir kaçının kısa sakallı olduğu görünse de bu sakalların savaş süresince kesilmediği için uzadıkları fikri akla daha yatkındır. Oğuz Kağan destanında da “Oğuz Kağan’ın yanında ak sakallı, kır saçlı, tecrübeli bir ihtiyar vardı” denilerek Uluğ Türük anlatılır. Dede Korkut’taki “Oğuz’un ak sakallı kocaları” tabiri de bunun karşılığıdır. Yalnız burada küçük bir ihtilaf mevcuttur. Her iki destanda da “ak sakal” “ak pürçek” “kır saç” gibi sıfatlar fizikî bir tasvirden çok “güngörmüşlük, tecrübe, güvenilirlik, yiğitlik” vs gibi saygı ifadelerini de içerir. Bu yüzden “ak sakallar” tabiri gerçek manasıyla fizikî olarak sakalı mı yoksa manevî olarak güvenilir, saygın kişiyi mi tarif ediyor bu konunun tartışılan yanıdır.
No comments:
Post a Comment